Zegar na wieży Zamku Królewskiego w Warszawie - zmiana czasu marzec 2018

[dziadek 1771]

W sobotni wieczór 24 marca 2018 roku miałem niezwykłą przyjemność uczestniczyć w zmianie wskazania czasu w zegarze na wieży Zamku Królewskiego w Warszawie.

Przestawienia czasu dokonał Pan Bartłomiej Górski w obecności Pana Marka Górskiego jednego z współtwórców w/w zegara i kilku zaproszonych gości.

Prawdopodobnie było to już ostatnie przestawienie wskazań tego zegara ponieważ UE ma zamiar zrezygnować ze zmiany czasu.  

Na wieży zamku gościliśmy około dwóch godzin i było to dla mnie osobiście niezwykle ciekawe spotkanie ponieważ Pan Marek Górski poopowiadał nam trochę o kulisach powstania tego zegara.

Opowiedział nam kilka ciekawych i mało znanych szczegółów z okresu jego budowy. 

Pomieszczenie w którym stoi zegar zostało w ostatnim okresie wyremontowane a w tej chwili jest remontowane pomieszczenie nad zegarem, to w którym wiszą dzwony wybijające godziny i kwadranse. 

Zegar na czas remontu został obudowany i osłonięty folią.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Na poniższym zdjęciu Pan Marek Górski współtwórca powyższego zegara z synem Bartłomiejem który obecnie sprawuje nadzór konserwatorski nad tym zegarem. 

 

 

Poniżej lista osób które brały udział w budowie tego zegara.

Obecnie z poniższej listy żyją jeszcze tylko dwie osoby, zegarmistrz Pan Marek Górski i zegarmistrz Pan Jan Stefanek. 

 

 

I na koniec zagadka dla znawców historii zegara na wieży Zamku Królewskiego w Warszawie.

Na poniższym zdjęciu na płycie zegara widać zeszlifowany w trakcie jego budowy jeden wyraz który się znajdował centralnie nad wyrazem "Warszawa". 

Proszę podać jaki był tam wyraz i dlaczego został usunięty z płyty zegara. 

 

[LMed 215]

Trzy litery , pierwsza P ?

[kiniol 2520]

Huta?

[Enkil 7265]

Płyty konstrukcji odlano w hucie Warszawa, więc pewnie kiniol nma rację

[kiniol 2520]

Tylko dlaczego usunięto ewentualny napis?

[4palce 414]

Tylko jaki byłby sens usuwania tego wyrazu? Wątpię, żeby tam było jakieś PRL albo MSW, bo tego by w 74 nie usuwano.

[Jędrula.wawa 1628]

Ładnie opisana historia zegara. http://zegarkiipasja.pl/artykul/147-krolewski-zegar-zamkowy-rocznice-niezwykle

Ale brak informacji o zatartym napisie

[Enkil 7265]

Tylko dlaczego usunięto ewentualny napis?

Bo sugerował, że zegar zrobiono w hucie Warszawa?

[dziadek 1771]

Zagadkę prawidłowo rozwiązali Kol. Kiniol i Enkiel. Gratuluję! 

 

Huta?

Tak, wyraz który został zeszlifowany, to wyraz "HUTA"

 

Bo sugerował, że zegar zrobiono w hucie Warszawa?

Tak, wyraz "HUTA" został zeszlifowany ponieważ cały zespół budowniczych zegara uznał, że tej wielkości pełny napis na froncie korpusu zegara "HUTA WARSZAWA 1973'' będzie sugerował następnym pokoleniom że zegar wykonała Huta Warszawa, co nie byłoby zgodne z prawdą. 

Podobno w projekcie technicznym ram zegara przekazanym do Huty Warszawa nie było wzmianki o napisach na odlewanych ramach, napis prawdopodobnie był samoistną inicjatywą działu form w Hucie Warszawa.

 

 

 

 

 

 

 

[Enkil 7265]

No to w ramach nagrody Kolega dziadek " postaw literek niech brzdękną szkła"

[Enkil 7265]

Jako laik w kwestii wielkich zegarów, chciałbym zapytać o pewną rzecz, która mnie trapi: a mianowicie o tarcie.

W powyższym zegarze, który jest bardzo piękny, współpracują ze sobą dość dużych rozmiarów koła zębate. W starych maszynach, z którymi miałem styczność ( nie tak dokładnych i precyzyjnych), tej wielkości koła pracowały zazwyczaj w kąpieli olejowej, ewentualnie były dość obficie pokryte smarem. Na zaprezentowanych fotografiach przekładnie wydają się być suche, może to tylko złudzenie? Chętnie dowiem się jak wygląda to w rzeczywistości

[Gość Kwiatek]

Mi się wydaje, że te Twoje koła zębate które smarowałeś były zupełnie innej budowy.

[Czesiek 23]

Pan Marek Górski projektował również zegar na wieży Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie. Płyty szczecińskiego zegara były odlewane również w hucie Warszawa. Na płytach są tylko litery HW i kolejny numer.

Jako ciekawostkę podam, że na kole wychwytowym wygrawerowane są imina i nazwiska warszawskich zegarmistrzów panów: Jana Goraja i Władysława Zaleskiego. Brakuje Marka Górskiego - jako projektanta mechanizmu. Przy najbliższej konserwacji zegara postaram się nadrobić to "niedopatrzenie".

[dziadek 1771]

Jako laik w kwestii wielkich zegarów, chciałbym zapytać o pewną rzecz, która mnie trapi: a mianowicie o tarcie.

W powyższym zegarze, który jest bardzo piękny, współpracują ze sobą dość dużych rozmiarów koła zębate. W starych maszynach, z którymi miałem styczność ( nie tak dokładnych i precyzyjnych), tej wielkości koła pracowały zazwyczaj w kąpieli olejowej, ewentualnie były dość obficie pokryte smarem. Na zaprezentowanych fotografiach przekładnie wydają się być suche, może to tylko złudzenie? Chętnie dowiem się jak wygląda to w rzeczywistości

Ponieważ jesteś sympatyczny ''Gość'' to spróbuję Ci to w bardzo dużym skrócie wyjaśnić nie wdając się oczywiście w szczegóły bo by wyszedł długi elaborat. 

 

W przekładniach mechanizmów zegarowych stosuje się przekładnie toczne których zęby kół mają zarys zazębienia cykloidalny i ewolwentowy. 

W małych zegarkach i zegarach domowych stosuje się na zębach kół zarys zazębiania cykloidalny natomiast w zegarach wieżowych z racji ich wielkości i sił tam przenoszonych stosuje się w kołach na ogół zarys zębów ewolwentowy.

 

Ponieważ w przekładni prawie każdego mechanizmu zegarowego mamy do czynienia z dwoma rodzajami kół, czyli koła duże z dużą ilością zębów i koła małe z małą ilością zębów zwane zębnikami najczęściej mającymi poniżej 13 zębów.

Współpraca kół gdy jedno koło ma dużą ilością zębów a drugie małą ilość zębów (poniżej 13) jest utrudniona i dlatego jeden i drugi zarys zazębienia  jest korygowany. 

W zegarkach małych i domowych tych powszechnie stosowanych stosowane w ich przekładniach jest zazębiane cykloidalne które zostało skorygowane i otrzymało nawet swoją nazwę "przekładnia zegarowa". 

Skorygowanie w zarysie cykloidalnym w przekładni zegarowej polega na tym, że obniża się główkę zęba zębnika żeby nie nastąpiło zakleszczenie się dużego koła i małego zębnika. Im mniejsza ilość zębów z zębniku tym główka zębu zębnika jest mniejsza (bardziej zaokrąglona),  oczywiście zostaje jeszcze kwestia kąta przyporu, ale to temat na dłuższy wykład.

 

W zegarach wieżowych stosuje się na ogół przekładnie których zęby kół mają zarys ewolwentowy i tu też zaczyna się  problem ze współpracą pary kół w których jedno koło jest duże a drugie małe, (poniżej 13 zębów).

To powoduje, że w praktyce też trzeba skorygować ewolwentowy zarys zęba. 

Niestety korekcja w ewolwencie jest bardziej skomplikowana ponieważ trzeba skorygować zęby dużego i małego koła. 

W dużym kole trzeba zmniejszyć wysokość głowy zęba natomiast wysokość stopy zęba trzeba dokładnie o tyle samo zwiększyć. Natomiast w zębniku trzeba zrobić odwrotnie, czyli zwiększyć wysokość głowy i zmniejszyć o dokładnie tyle samo wysokość stopy, oczywiście zachowując przy tym kąt przyporu w okolicach 20 stopni. 

 

W przekładniach tocznych co do zasady nie powinno występować podczas pracy tarcie tzw. ślizgowe. Natomiast w praktyce w mechanizmach zegarowych w przekładni zębatej o zarysie skorygowanej ewolwenty występuje niewielki poślizg podczas docisku pomiędzy profilami dużego koła i małego zębnika. 

To powoduje, że wzdłuż pracującej części profilu zęba zachodzi niewielkie tarcie.

W związku z tym zęby kół w zegarze wieżowym teoretycznie powinny być smarowane, w przeciwieństwie do zębów kół w zegarkach małych i domowych.

Ponieważ mechanizm zegara jest wolnobieżny a współpracujące ze sobą koła są wykonane z różnych metali to w praktyce często się tych kół nie smaruje. 

 

Należy również pamiętać, że im dalej od żródła napędu tym przenoszone momenty są mniejsze a co za tym idzie i zużywanie się kół też jest mniejsze.

 

W zegarze na Zamku Królewskim w Warszawie w częściowej "kąpieli olejowej" pracują tylko trzy ślimaki (czerwona strzałka) w trzech przekładniach ślimakowych zamontowane na jednym wałku które podnoszą co 60 minut obciążniki, natomiast przekładnie kół zębatych też są prawdopodobnie co jakiś czas lekko smarowane. 

Natomiast smarowane są specjalnym olejem palety wychwytu w miejscu tzw. drogi straconej i wzniosu. 

Smarowane są również panewki, natomiast czopy osi kół osadzone są w łożyskach tocznych. 

Smarowane są również łańcuchy.

 

[Jędrula.wawa 1628]

Jako laik w kwestii wielkich zegarów, chciałbym zapytać o pewną rzecz, która mnie trapi: a mianowicie o tarcie.

W powyższym zegarze ... przekładnie wydają się być suche, może to tylko złudzenie? Chętnie dowiem się jak wygląda to w rzeczywistości

Nie wiem czy dokładnie tak jest w zegarze, ale np. udało mi się kupić smar do łańcucha motocyklowego, którego po zaaplikowaniu praktycznie nie widać, ale on tam jest i spełnia swoją rolę.

Minęły już czasy gdy stosowano towot nakładany kopystką

[Enkil 7265]

Ponieważ jesteś sympatyczny ''Gość'' to spróbuję Ci to w bardzo dużym skrócie wyjaśnić nie wdając się oczywiście w szczegóły bo by wyszedł długi elaborat. 

Dziękuję za poświęcony czas; wydaje mi się że rozumiem o co chodzi. Dobrze że nie wdawałeś się "w szczegóły" bo pewnie przestało by mi się tak wydawać