Mołnia czyli Błyskawica

[Enkil 7255]

Poniższy tekst prawdopodobnie nie powstał by gdyby nie dogłębna analiza tematu przez Kolegę @Narfas w temacie Linia Czasu Także duza ilość fotografii pochodzi z tego forum - pewnie część osób je rozpoznaje 

 

 

Czelabińska fabryka zegarków „Błyskawica”- ros. «Молния»(czyt. Mołnia) rozpoczęła produkcję 17 listopada 1947 r. na podstawie zarządzenia Rady Ministrów ZSRR. Początkowo głównym odbiorcą zegarków było Ministerstwo Obrony ZSRR. Produkowano zegarki na nadgarstek, kieszonkowe, stołowe i ścienne.

Pomimo iż fabryka powstała w 1947r., jej historia jest nieco dłuższa – nie urodziła się sama. Matką była Fabryka zegarków Złotoust, natomiast babką Pierwsza Moskiewska F. Z. Cały personel w pierwszych latach działalności został oddelegowany do Czelabińska z fabryki w mieście Złotoust, stamtąd też pochodziły pierwsze maszyny produkcyjne, przy użyciu których rozpoczęto produkcję zegarków. Głównymi produktami zakładu były zegarki lotnicze, a głównym odbiorcą było Ministerstwo Obrony ZSRR. Już w 1948 r. (rok po rozpoczęciu pracy) fabryka wyprodukowała pierwszą partię zegarów lotniczych AWR-M (ABP-M) z 8-dniową rezerwą chodu, opracowaną i pierwotnie wyprodukowaną przez 1. Moskiewską Fabrykę Zegarków. Zegar ten został zainstalowany na wielu radzieckich samolotach wojskowych. Następnie zakład zaczął produkować zegarki lotnicze ACzS,(АЧС), których produkcję również  początkowo wdrożyła 1. Moskiewska Fabryka Zegarków i z której produkcję przeniesiono do Czelabińska. Prototypem ACzS-1 był zegarek lotniczy produkowany przez Jaeger Le Coultre - jedną ze szwajcarskich manufaktur - dla lotnictwa radzieckiego do 1939 roku.

Produkcja tych zegarków stała się głównym obszarem działalności fabryki i nadal tak jest. Pojawiając się po raz pierwszy w kokpicie najbardziej masywnego myśliwca odrzutowego w historii lotnictwa: MiG-15, który później stał się ikoną, szybko potwierdził swoją niezawodność, a 10 lat po uruchomieniu, fabryka produkowała do 30 tysięcy zegarów specjalnych rocznie. AczS-y były montowane w kokpitach wszystkich generacji radzieckich samolotów bojowych marek MiG, Su, TU, An i Jak, dlatego nazwa ACzS stała się popularnym rzeczownikiem dla radzieckich i rosyjskich pilotów w odniesieniu do każdego zegarka lotniczego. Wraz z każdą nową generacją radzieckich myśliwców pojawiały się nowe modyfikacje zegarów pokładowych, rozwijane z uwzględnieniem zaleceń pilotów. Zegarki lotnicze produkowane w fabryce zegarków Mołnia nadal są najbardziej pożądane na rynku rosyjskim, są nawet rodzajem symbolu rosyjskich sił powietrznych.

ACzS

Zakład produkował również zegarki czołgowe oraz zegarki dla okrętów podwodnych i statków. Więcej o takich zegarach (choć nie wszystko) można poczytać w artykule pt. „Czasy wojny”. Zegary woskowe - specjalne, wykorzystywano także dla przemysłu cywilnego; poniżej przykład zegara znanego z kokpitów samolotów jak i wnętrza czołgów, który w odpowiedniej oprawie stał się zegarem biurkowym

Równolegle z produkcją zegarków do specjalnych celów zakład wytwarzał produkty cywilne: zegarki kieszonkowe, gabinetowe i naścienne. W 1948 r. produkcja zegarków kieszonkowych wyniosła 1277 szt., biurkowych - 7202 szt. Ilość wyprodukowanych zegarków wzrosła i w 1988 r. wyprodukowano ich już 1 404 000 sztuk. W latach 80. marka zegarków „Błyskawica” została wywieziona do 30 krajów na całym świecie. Wyprodukowano ponad 150 rodzajów tematycznych zegarków kieszonkowych wyposażonych w kryte koperty z wieloma motywami poruszającymi tematy historyczne, legendy czy też sceny z życia. Komitet organizacyjny Olimpiady w Moskwie w roku 1980 wybrał markę zegarków „Błyskawica” jako zegarek prezentowy dla uczestników Olimpiady. Koperty tych zegarków zostały ozdobione wizerunkiem niedźwiedzia olimpijskiego, inne obrazami bokserów i zapaśników, a także pięcioma przeplatającymi się pierścieniami i napisem „Moskwa 80”.Dzięki zegarkom kieszonkowym marka Mołnia stała się jedną z najbardziej znanych marek na rynku rosyjskim. ponizej niewielka część z wielu zegarków tematycznych.

     

  

  

 

Fabryka Mołnia wytwarzała zegarki kieszonkowe wyposażone w mechanizm mołnia cal.3602. W tym miejscu ciekawa informacja, o której nie wszyscy wiedzą, zegarki na calibrze 3602 produkowano od roku 1946, natomiast fabryka Mołnia powstała w 1947, zaś produkcję rozpoczęła w 1948. Pierwsze zegarki kieszonkowe z mechanizmem 3602 powstały więc nie w fabryce Mołnia zaś w Drugiej Moskiewskiej Fabryce Zegarków w 1946r. i otrzymały nazwę Salut, rok później powstały tam zegarki kieszonkowe o nazwie Mołnia i były wyposażone w ten sam mechanizm – z drobnymi różnicami. Kieszonki te dobrze się sprawowały i był na nie popyt, co mogło być jednym z kilku powodów, iż postanowiono utworzyć nową fabrykę zegarków w ZSRR o nazwie Mołnia, i która wytwarzała by te zegarki w większych ilościach. 

Salut i Mołnie z lat czterdziestych i pięćdziesiątych.

 

Historia pojawienia się mechanizmu stosowanego w zegarkach Mołnia nie jest oficjalnie w żaden sposób wyjaśniona i nigdzie nie znalazłem całkowicie jednoznacznej informacji na temat okoliczności w jakich został on zaadoptowany dla potrzeb radzieckiego przemysłu zegarmistrzowskiego. Jak zwykle w takich przypadkach miłośnicy „swiss made” twierdzą, że „ruscy” po prostu skopiowali mechanizm fabryki Cortebert i wykorzystali bez jakichkolwiek opłat i umów. W celu wyjaśnienia tego zagadnienia zagłębiłem się w historię marki Cortebert. Jak wiadomo w czasach carskich, jak wiele innych Szwajcarskich marek, Cortebert był obecny także na rynku rosyjskim i czerpał z tego duże korzyści. Po rewolucji, poza oczywistą obecnością w kręgach zegarków luksusowych, Cortebert stał się znany z wytwarzania zegarków kolejowych. W latach dwudziestych marka zaopatrywała w zegarki turecki system kolei i wiele europejskich systemów transportu samochodowego. Najbardziej jest jednak znana współpraca z koleją włoską, która to trwała, na prośbę Mussoliniego, od 1927 roku. Gdy Włochy w czasach faszystowskiej polityki kraju odrzuciły wszelkie obce marki, Cortebert  rozprowadzał tam swoje produkty pod włoską marką Perseo.

 

We wczesnych latach dwudziestych Rosja radziecka zwróciła się do Cortébert o pomoc w założeniu przemysłu zegarowego w Rosji. Znalazłem informację (także podlinkowaną w archiwalnych stronach forum KMZiZ), iż Rosja zakupiła maszyny i dane techniczne od Cortéberta i na podstawie mechanizmu zegarka kieszonkowego Cortébert, po wprowadzeniu modyfikacji, wyprodukowała w Rosji zegarek kieszonkowy  „Mołnia”. Jednakże natrafiłem też na informację, iż Salut używał mechanizmu R36, który wcale nie pochodził bezpośrednio od firmy Cortebert lecz był częścią umowy między Związkiem Radzieckim a francuską firmą  Lip. Jest o tym mowa w książce „The Birth of Soviet Watchmaking” autorstwa Alana F. Garrata. Lip bardzo długo współpracował z Rosjanami (od 1936r. do 1975r.) i w ciągu tych lat  sprzedano z Francji wiele patentów na mechanizmy zegarkowe. ( jest na ten temat więcej napisane w rozdziale „Zakup licencji od Lip – nowe typy mechanizmów i technologia produkcji kamieni łożyskowych”). Według pana Alana Garrata Lip posiadał w swojej ofercie mechanizm R36, jednakże w dalszej części tekstu na temat tegoż wspomniany autor pisze coś zgoła odwrotnego; iż Mechanizm do mołnii zakupiono od marki Cortebert – podsumowując, Salut posiada mechanizm od lip R36 zaś mołnia od Cortebert. Jak widać coś jest tu źle zinterpretowane przez autora cytowanej książki , ponieważ mołnia to ewolucja Saluta i w praktyce to ten sam mechanizm, jedynie  po wprowadzeniu zmian przez NIICzasprom dla polepszenia użytkowania i serwisu mechanizmu. Osobiście skłaniam się ku tezie iż dokumentacja mechanizmu pochodzi jednak od marki Lip, gdyż ewentualna współpraca Z Firmą Cortebert nie jest w Żaden sposób udokumentowana i opiera się jedynie na przypuszczeniach, zaś współpraca z Lipem jest udokumentowana. Dodatkowo Kaliber R36 Lip , który był podstawą dla Pobiedy ma również swój odpowiednik w kalibrze 514 marki Cortebert, więc ewidentnie Lip posiadał mechanizmy z oferty marki Cortebert. Według różnych źródeł wykorzystano Cortebert cal.616,cal.620 lub cal.488. Najbardziej wydaje się prawdopodobną wersja, iż cal. 488 był protoplastą zarówno cal. 620/14 jak i mołnii 3602/3.

Poniżej kilka przykładów porównania tych mechanizmów.

Pierwszy radziecki Caliber K-36 został opracowany w "НИИЧАСПРОМ" -Instytucie Badawczym Przemysłu Zegarmistrzowskiego (dla wygody dalej będę go nazywał Czasprom) mieszczącym się w Moskwie na ulicy Zegarowej 24. Opracowano od razu dwa warianty na 15 kamieniach, najpierw w 1946 roku pojawił się Salut w 2MFZ, a rok później w 1947r. na rynku radzieckim pojawiły się zegarki kieszonkowe o nawie Mołnia wypuszczone przez 2MFZ oraz w niewielkiej ilości w nowo powstałej  Czelabińskiej Fabryce Zegarków (CzCzZ), której wkrótce nadano nazwę Mołnia. W kolejnych latach zegarki Mołnia powstawały w coraz większych ilościach.  W 1950 r. Czasprom rozpoczął opracowywanie wersji mechanizmu o podwyższonej dokładności na 17 kamieniach, w który wyposażono zegarek Iskra produkowany w latach 1955–1963 w 2MFZ. Na podstawie kalibru-36 z Iskry Czasprom w 1952 r. stworzył także jednoprzyciskowy chronograf 3617 oznaczony symbolem 28CzK. Zegarek produkowano w 2MFZ i przeznaczono pierwotnie dla marynarki wojennej.

Od lewej; Salut, Iskra, 3617 (28-CzK)

Iskra

3617- Chrono 28-CzK

  

W Czelabińsku ciągle powstawała Mołnia, zmieniano detale, jak szlif ozdobny czy logo, ale zegarek pozostawał w zasadzie bez zmian. Około 1955 powstał w CzCzZ Ural – zegarek naręczny bez sekundnika z mechanizmem cal. 36. W roku 1957 powstaje Ural z centralną sekundą - jest to modyfikacja 3602 do kalibru 3608.  Około roku 1959/1960 powstaje kieszonkowy Łucz, zaś w roku 1960 Kristal, obydwa wyposażone w mechanizm o podwyższonej dokładności i z mikroregulacją. W tym roku także 2MFZ zaprzestaje produkcji zegarków kieszonkowych z mechanizmem cal. 36XX. Czelabińska Fabryka zegarków staje się synonimem Mołnii; Mołnia to Czelabińsk, a Czelabińsk to Mołnia. Werki z mikroregulacją pojawiają się w Mołnii ze zmienionym logo oraz w Mołnii dla niewidomych z przeszklonym wieczkiem. Zmienia się wysokość, mechanizm na 18 kamieniach mierzy już 4,6 mm, a nie 3,5 mm, jak w starszych mołniach. Dalej kaliber 36 jest już produkowany w tej postaci w dwóch wersjach: od 1966 do 1976: wysoka dokładność, - z mikroregulatorem i zwykła dokładność. Następnie od końca lat siedemdziesiątych produkowane są tylko 3602 o zwykłej dokładności, aż do zatrzymania produkcji w 2000 roku. 

Poniżej 3602 o podwyższonej dokładności z mikroregulacją, 3602 zwykły już bez pasów - wyższy oraz 3608 -  modyfikacja wyposarzona w centralny sekundnik.

Ural z werkiem 3600 (bez sekundnika) i z 3608 (z sekundnikiem)

 

 

Kristal 

   

Łucz

  

Mołnia precyzyjna i dla niewidomych, obie na tym samym werku i z tym samym logo ( w wersji dla niewidomych brak sekundnika)

 

W ostatnich latach działalności fabryki, już po upadku ZSRR, powstawały również rozmaite wariacje polegające na tym, iż sprzedawano zegarki złożone z tego co zalegało jeszcze na magazynie, zdarzały się połączenia mostków niklowanych z gołymi mosiężnymi i nie wykończonymi.

Poza zegarkami na rynek radziecki z fabryki wychodziły także zegarki kieszonkowe przeznaczone na export i nie mające się przeciętnemu nabywcy z zachodu kojarzyć z ZSRR.

„Serkisof”,

 

„Sekonda”,

„Corsar”

czy na rynek amerykański „Marathon”. 

Wysoka jakość produktów firmy zyskała światowe uznanie. „Błyskawica” otrzymała wiele nagród i wyróżnień. Najważniejsze z nich to: Międzynarodowa Diamentowa Gwiazda Jakości (Meksyk), Złoty Glob (Dania) dla sukcesu w biznesie oraz Złoty Łuk Europy. Ponadto fabryka została nagrodzona za najlepszą markę oraz za technologię i jakość w Madrycie. Ponadto, „For Commercial Prestige” (Austria), „For Fidelity to the Ideals of Quality” (Szwajcaria), „Golden Eagle” (Francja) za zasięg i jakość oraz wiele innych.

Obecnie zakład jest dostawcą precyzyjnych zegarków mechanicznych dla rosyjskiej armii. Samoloty wojskowe MIG-29, TU-160, śmigłowce K-15, K-50, K-52 i inne są wyposażone w zegarki lotnicze produkowane przez Mołnię. Zakład produkuje również inne precyzyjne mechaniczne urządzenia pomiaru czasu, zdolne do pracy w ekstremalnych warunkach klimatycznych i agresywnym środowisku. Urządzenia te są instalowane na statkach, pojazdach dowodzenia i maszynach komunikacyjnych. 

 

Źródła danych, które podałem, można znaleźć w poniższych odnośnikach.

https://zegarkiclub.pl/forum/topic/104940-mołnia-i-inne-36xx-linia-czasu/page/2/

https://en.wikipedia.org/wiki/Cortébert_(watch_manufacturer)

https://ru.wikipedia.org/wiki/Молния_(часы)

https://www.molnija-ltd.ru/about/history/

http://www.tadviser.ru/index.php/Компания:Молния_Челябинский_часовой_завод

https://yadi.sk/a/9Te9jf2u3W6R9j

Edytowane 2 Sierpnia 2021 przez Enkil

[Gość Mechan]

Kolejny świetny  materiał i to jeszcze na jaki temat - Mołni !! Robisz niesamowitą robotę!

 

[rk7000 3291]

Przemek - świetny artykuł 👍🙂

Jeśli chodzi o zdjęcia to zdecydowanie brakuje mi tutaj  Molni z 1947 we wczesnej kopercie no i oczywiście czarnej perły 😂

[Enkil 7255]

Może kiedyś napiszę coś o białych krukach, to będzie tam miejsce dla takich rzeczy. 

[art_69 1826]

Bardzo ciekawy artykuł. 🙂

Wiadomo każdy kojarzy Mołnię z zegarkami kieszonkowymi, Uralami i zegarami wojskowymi ale brakuje mi przynajmniej

jednej fotki oryginalnego  zegarka gabinetowego, który miał bardzo dobry mechanizm i prezentował się nad wyraz okazale.🙂

Edytowane 17 Lipca 2020 przez art_69

[jac-st 156]

Brawo,świetna robota !:-) Jedna tylko mała korekta...Iskry to lata produkcji 1955-57 ;-)

[JanekTheFizyk 921]

Powtórzę też moje słowa uznania: świetna robota!

Zapytam tutaj jeszcze raz, bo nie dostałem odpowiedzi (może nie zauważyłeś pytania): dlaczego nastąpiło przejście z niskiego na wysoki werk?

[jac-st 156]

Może kiedyś napiszę coś o białych krukach, to będzie tam miejsce dla takich rzeczy. 

I może jeszcze taka ciekawostka w nawiązaniu do pierwszych salutów i corteberta.W pierwszym okresie produkcji, do 2go kwartału 1947 mozna spotkac choć bardzo rzadko mechanizmy z balansem a la cortebert. Inne rozmieszczenie śrubek wyważających na kole balansowym,inny kołek mocujacy włos w mostku ,włos breguetowski a nie prosty......taki więc jak w cortebertach. Zapewne większość tych balansów z pierwszych Salutów z biegiem czasu zostało wymienionych w naprawach na "molniowskie" i znikoma ich ilość przetrwała w Salutach.Warto też dodać że najwcześniejsze mechanizmy nie miały logo 2giej moskiewskiej a oznaczenie ilosci kamieni i kalibru bylo bardzo pracyzyjnie wybite co widać na załączonej fotce .....To tylko ciekawostka w nawiązaniu do świetnej roboty kolegi Przemka

 

[goral_ 5571]

Dodam, że w latach PRL w WP funkcjonowały służbowe zegarki Mołnia /kieszonkowe/. Wydawano je topografom, artylerzystom itp służbom.

[Enkil 7255]

6 godzin temu, JanekTheFizyk napisał:

Powtórzę też moje słowa uznania: świetna robota!

Zapytam tutaj jeszcze raz, bo nie dostałem odpowiedzi (może nie zauważyłeś pytania): dlaczego nastąpiło przejście z niskiego na wysoki werk?

"Czasprom" opracował dla Czelabińska całkowicie od  nowa werki o podwyższonej dokładności, wyposażone w balans z mikroregulacją, (w tekście są to zdjęcia dwu zegarków - mołnia dla niewidomych i inna kieszonka z takim samym logo) to były właśnie mechanizmy t.zw. wysokie. Potem już wszystkie molnie były wyposażone w takie werki, tylko nie wszystkie oczywiście były o podwyższonej działalności

 

Dziękuję panowie za słowa uznania i każdą nową informację lub korektę. W tej chwili nie mogę, ale gdy znajdę czas, wprowadzę wszystkie sugerowane poprawki Dziękuję

 

[JanekTheFizyk 921]

O, to ciekawe informacje. Dzięki wszystkim!

[etz 36]

Świetne opracowanie! Czapki z głów i podziękowanie za włożony czas i trud w przyogotwanie tego materiału!

 

Jako uzupełnienie od siebie dodam, że występowały też Mołnie pod marką Meister Anker, a więc na rynek wschodnioniemiecki. Różniły się oczywiście tylko napisem na tarczy.

 

 

[Grawermen 546]

Fantastyczne opracowanie - brawo i dziękuję za pracę w jego pokazanie.

[Enkil 7255]

Dziękuję panowie

[gregch 301]

Przemku, kawał dobrej roboty.

[JanekTheFizyk 921]

@Enkil, ukradłem zdjęcie z grupy na FB pokazujące, że mechanizmy 3603 z antywstrząsem były (są) też oznaczeniem SU, czyli jeszcze radzieckie.

[jac-st 156]

[mention=68064]Enkil[/mention], ukradłem zdjęcie z grupy na FB pokazujące, że mechanizmy 3603 z antywstrząsem były (są) też oznaczeniem SU, czyli jeszcze radzieckie.

Te z lat 1990-91 mają SU

 

[Enkil 7255]

Zgodnie z linią czasu opracowaną przez kolegę Narfas 3603 zaczął pojawiać się od 1985r jednak poza tym świetnym i niebywale pomocnym wykresem nie znalazłem na temat tego werku żadnych pewnych informacji. Natomiast że nie wspomniałem o tym wcale, to niewątpliwie moje przeoczenie i z pewnością to poprawię

[JanekTheFizyk 921]

Tylko nie pomyśl, że Ci zarzucam przeoczenia! Po prostu wpadło mi w oko to zdjęcie w kontekście Twojego tekstu i wydało się ciekawe.