domorosly

Witam, chciałbym podzielić się moim pierwszym małym opracowaniem zegarków produkowanych w Rumunii. Trafiają się one niekiedy na portalach aukcyjnych, jednak niewiele o nich wiadomo. Mam nadzieję, że trochę uda mi się to zmienić Zegarki „Made in Romania” Chciałbym przybliżyć historię mało znanych marek zegarkowych, które produkowano od lat 70. XX w. w Rumunii. Były to Orex, Cromef i Optimef. Co jakiś czas pojawiają się one na portalach aukcyjnych, zapewne niektórzy z kolekcjonerów posiadają je w swoich zbiorach. Jednakże poza informacją, że pochodzą z Rumunii, niewiele o nich szerzej wiadomo. Historia rumuńskich zegarków wiąże się z fabryką Mecanică Fină din București. Powstałe w latach 20. XX w. przedsiębiorstwo z początku zajmowało się produkcją części do samolotów i do taboru kolejowego. Po nacjonalizacji w latach 50. XX w. ofertę produkowanych wyrobów poszerzono o instrumenty medyczne, materiały dla branży telefonicznej, a później także o urządzenia kontrolno-pomiarowe. Wytwarzanie zegarków w MFdB ma związek z ówczesnym dyktatorem Rumunii Nicolae Ceasuseascu, który wizytował Fabrykę w grudniu 1978 r. Oglądając różne przyrządy precyzyjne i pomiarowe autorytarnie zadecydował, że fabryka rozpocznie produkcję zegarków. Budynki Mecanică Fină din București w styczniu 1975 r. Źródło: http://www.ceasuripentruromania.ro/ceasuri.php?id_article=119 Wkrótce po wizycie Ceauseascu wysłano delegację pracowników do fabryki Princeton w New Jersey w USA, celem zapoznania się z technologią produkcji. Sprowadzono także szwajcarską technologię do produkcji kopert, tarcz i wskazówek. Prototypy wykonano z dużą dokładnością i na dobrym poziomie. Posiadały szwajcarskie teleskopy, koperty ze stali nierdzewnej, uszczelnianą koronkę. Byłyby jednak zbyt drogie, jak na rumuńskie warunki. Przy założeniu, że cena nie powinna przekraczać 1/3 pensji inżyniera, dokonano niezbędnych cięć w kosztach surowców i produkcji. Ostatecznie zdecydowano się na chromowane mosiężne koperty, tarcze z nadrukiem ekranowym, uproszczone teleskopy i koronki. Finalnie okazało się także, że stalowe koperty należałoby sprowadzać ze Szwajcarii, gdyż na rodzimym rynku brakowało dla nich linii produkcyjnych. W październiku 1979 r. na XXII zjeździe Komunistycznej Partii Rumunii zapadła decyzja o rozpoczęciu produkcji pierwszych w historii tego kraju zegarków kwarcowych. Określono także wymagania dotyczące produkcji: docelowo produkować miano 6 wariantów koperty (po 3 modele dla zegarków męskich i damskich) oraz 3 warianty wyświetlacza ciekłokrystalicznego (w tym jeden z panelem słonecznym). Zegarki miały wskazywać miesiąc, dzień, godzinę, minutę, sekundę, miały również posiadać funkcję alarmu. Dobowa dopuszczalna różnica nie mogła przekraczać 0,5 sekundy. Partia ustaliła także cenę zegarka męskiego (800 lei) oraz damskiego (700 lei) (sic). Zdjęcia zegarków damskich, źródło: http://www.ceasuripentruromania.ro/ceasuri.php?id_article=8 W Rumunii nie produkowano wcześniej zegarków, nie biorąc pod uwagę wykonywania na zamówienie przez wykwalifikowanych zegarmistrzów. Na samym początku należało zdecydować o typie mechanizmów oraz sposobie ich pozyskiwania. Główny zarząd centrali fabryki rozważał uruchomienie produkcji mechanizmów w fabryce Victoria w Arad w Siedmiogrodzie. Pod uwagę brano także zakup mechanizmów od producentów, takich jak Sandoz, Lanco i Ruhla. Na uwagę zwraca stosunkowo duża swoboda decyzyjna zarządu, który nie był odgórnie zobowiązany do importu werków od ZSRR, jak to miało miejsce chociażby w ZMP Błonie. Ostatecznie zdecydowano się na kwarcowe mechanizmy 2356 Sława w zegarkach męskich, natomiast w damskich - na K-13 Ruhla, 2356 Sława oraz chiński DST-5. Dla zegarków mechanicznych przewidziano zaś 19-kamieniowe mechanizmy ST-5 i ST-6 Sea Gull (Mewa), które produkowała Szanghajska Fabryka Zegarków Zuanshi (Diament). Od tej samej fabryki zakupiono też 17-kamieniowe mechanizmy SB-1, SZ-1 i SB5Z. Inne elementy zegarków, takie jak wskazówki, koperty, koronki czy tarcze zaprojektowano i produkowano w Bukareszcie. Zegarek Orex z chińskim werkiem Sz-1. Źródło: http://ceasuridecolectie.ro/ceas-orex-mecanica-fina-mecanism-sz-1/ Zegarki kwarcowe z wyświetlaczami ciekłokrystalicznymi (LCD) produkowano pod marką Optimef, która pochodzi od połączenia sylab dwóch współpracujących ze sobą firm: Optel Corporation – amerykańskiego przedsiębiorstwa, od którego uzyskano licencję na wyświetlacze LCD („Opti-”) oraz wspomnianej już wcześniej Mecanică Fină din București („-mef”). Pod marką Cromef wytwarzano zegarki kwarcowe z wyświetlaczami analogowymi, tj. klasyczną tarczą i wskazówkami. Marką Orex zaś sygnowano zegarki mechaniczne. Nazwa wzięła się od pierwszych sylab rumuńskich słów „ora” (godzina) oraz „exacta” (dokładna). Nie brak też głosów, że nazwa mogła być inspirowana prestiżową marką Rolex. Co ciekawe, ten szwajcarski producent zegarków pozwał znak towarowy „Orex”, chcąc zapobiec jego używania w przyszłości i po długim procesie wygrał. Zdjęcia ze strony: http://www.ceasuripentruromania.ro/ceasuri.php?id_article=108 Pierwszą partię 50 tysięcy zegarków dostarczono w grudniu 1985 r. W realiach gospodarki planowanej zakładano, że w kolejnym roku fabrykę opuści 200 tys. czasomierzy, zaś w 1990 r. produkcja sięgać miała już 1 miliona sztuk. Część zegarków znajdowała nabywców na rynku wewnętrznym, równocześnie zaś prowadzono sprzedaż zagraniczną. Pod osobną marką sprzedawano zegarki damskie z mechanizmem K-09 Ruhla zakupioną od DDR. Nosiły one nazwę Clasic. Były one jednak produkowane w limitowanej ilości i trudno dostępne dla przeciętnych konsumentów. Zdjęcie ze strony: http://ceasuridemana.ro/orex-cromef-optimef_a278541.html W latach 90. XX w., w związku z rewolucją, która doprowadziła do upadku reżimu Ceauseascu, gwałtownymi zmianami gospodarczymi i dużym kryzysem, zmalała sprzedaż zegarków Orex i Optimef. Dodatkowo, produkcja stawała się coraz bardziej przestarzała. Fabryka, zatrudniająca w 1988 r. 13 tys. pracowników, była jednak jedyną taką na terenie Rumunii. Próbowano więc reorganizować przedsiębiorstwo i dostosować je do nowych wyzwań rynkowych. W tym celu zakupiono kwarcowe (S 2356) oraz mechaniczne werki 2414 (21 kamieni) i 2428 (26 kamieni) od rosyjskiej Sławy, a także kwarcowe mechanizmy od japońskiej Miyota-Citizen. Fabryce nie udało się jednakże odzyskać wcześniejszej pozycji. W Rumunii szalał kryzys. Wielu pracowników kradło zegarki z magazynów, czasem w ilościach niemal hurtowych, traktując je jako własność wspólną załogi. Sprzedawane na „czarnym rynku” choć trochę łagodziły dewaluację pensji wypłacanej w lejach. Finalnie produkcję zakończono około 2000 r. Maszyny, nierzadko sprowadzane ze Szwajcarii, sprzedawano niekiedy za ułamek wartości. W kilka lat potem przedsiębiorstwo ogłosiło upadłość. W ostatnich latach pojawiła się informacja o zakupieniu przedsiębiorstwa przez prywatnego właściciela z Włoch. Liczono na wznowienie produkcji, jednakże do dzisiaj to nie nastąpiło. Z tego, co udało mi się ustalić, prawa do marki Optimef zostały wykupione i dziś pod tą nazwą produkuje się zegarki z werkami Miyoty i oznaczeniem „Made in Romania”. Zdjęcie ze strony https://timeclubromania.ro/forums/topic/mecanica-fina-bucuresti-orex-cromef-optimef/ Zegarki Orex, Cromef i Optimef stanowią dość interesujący rozdział w historii produkcji zegarków. Wytwarzane w Rumunii czasomierze odznaczały się dość stonowanym wzornictwem. Najbardziej nietypowa była mieszanka używanych w nich mechanizmów, zwłaszcza konstrukcji chińskiej. Cała inicjatywa robi wrażenie, zważywszy, że w latach 80. XX w. w Rumunii panował niebywały kryzys gospodarczy, związany z chęcią spłacenia całości kredytów zagranicznych (dochodziło do sytuacji, kiedy prąd i ciepła woda były włączane jedynie na kilka godzin dziennie). W tej sytuacji rozwijano produkcję zegarków, których część sprzedawano za granicą. Warte podkreślenia jest też szybkie otwarcie się na nową technologię, jaką był mechanizm kwarcowy i produkcja jej równolegle do werków mechanicznych. Wykaz mechanizmów używanych w produkcji od 1985 do połowy lat 90. XX w.: Typ zegarka Nazwa mechanizmu Typ werku Kraj pochodzenia męski ST-5 Sea Gull mechaniczny - 19 kamieni Chiny damski ST-6 Sea Gull mechaniczny - 19 kamieni Chiny męski SB-1 mechaniczny - 17 kamieni Chiny męski SZ-1 mechaniczny - 17 kamieni Chiny damski SB5Z mechaniczny - 17 kamieni Chiny męski 2356 Slava kwarcowy ZSRR/Rosja damski Cal. 13 Ruhla kwarcowy NRD/ Niemcy damski K-09 Ruhla mechaniczny NRD / Niemcy damski DST-5 kwarcowy Chiny damski 2356 kwarcowy ZSRR/Rosja Wykaz mechanizmów zakupionych w połowie lat 90. XX w. i montowanych do chwili zakończenia produkcji: Typ zegarka Nazwa mechanizmu Typ mechanizmu Kraj pochodzenia męski 2414 Slava mechaniczny - 21 kamieni Rosja męski 2428 Slava mechaniczny - 26 kamieni Rosja męski 2427 Slava* automatyczny - 26 kamieni Rosja męski Miyota-Citizen kwarcowy Japonia *brak informacji o tym werku; został dodany na podstawie egzemplarza zamieszczonego poniżej Opracowanie Autora w oparciu o przywołane źródła. Na zakończenie mała galeria zdjęć ze strony https://timeclubromania.ro/forums/topic/mecanica-fina-bucuresti-orex-cromef-optimef/ Różne modele zegarków Orex Zegarek Orex z werkiem 2414 Slava. Dobrze widoczna sygnatura fabryki Stalowy dekiel oraz werk SB-1 Werk 2428 Slava z angielskimi nazwami dni tygodnia Tutaj także 2428 Slava ale już z datownikiem po rosyjsku i w cyrylicy Przód i tył zegarka Orex z mechanizmem ST-5 Sea Gull Ciekawy egzemplarz zegarka Orex z werkiem 2427 Slava z naciągiem automatycznym Źródła: 1) http://www.ceasuripentruromania.ro/ceasuri.php?id_article=8&language=english 2) http://www.ceasuripentruromania.ro/ceasuri.php?id_article=108 3)https://www.romaniajournal.ro/business/italian-businessman-wants-to-revive-the-legendary-romanian-orex-brand-watches/ 4) https://forums.watchuseek.com/f10/orex-made-romania-171255.html 5) https://dibette.ro/ceasurile-romanesti-o-amenintare-pentru-rolex/ 6) https://timeclubromania.ro/forums/topic/mecanica-fina-bucuresti-orex-cromef-optimef/