Patek i Kochański

[Master Yoda 583]

Antoni Norbert Patek (1811 – 1877)   żródło

 

 

"Polski szlachcic, założyciel firmy zegarmistrzowskiej PATEK-PHILIPPE. Zegarki tej firmy odpowiadają najwyższemu, światowemu standartowi. Urodził się 14 czerwca 1811 r. w Piaskach k. Lublina. Jego rodzicami byli: Anna z domu Piasecka i Joachim Patek (herbu Prawdzic). Kiedy Antoni skończył 10 lat, jego rodzice przenieśli się do Warszawy. Po śmierci ojca, mając 16 lat, musiał zarabiać na utrzymanie rodziny. W marcu 1828 wstąpił do 1. Pułku Strzelców Konnych Jazdy Augustowskiej. Wziął czynny udział w Powstaniu Listopadowym (1830-1831), był też dwukrotnie ranny. Za bohaterską postawę awansował do stopnia podporucznika i został odznaczony Złotym Krzyżem Virtuti Militari. Po upadku powstania, podobnie jak wielu innych oficerów i żołnierzy Wojska Polskiego, musiał udać się na emigrację.

 W początkowym okresie swego pobytu na obczyźnie, z polecenia generała Bema organizował szlak ewakuacyjny dla polskich powstańców z Prus do Francji. Był komendantem punktu etapowego w Bambergu k. Monachium – jednego z pięciu punktów, jakie znajdowały się na trasie przemarszu powstańców. Po zakończeniu akcji przerzutowej Patek osiedlił się we Francji, początkowo w Cahors, potem w Amiens, gdzie był zatrudniony jako zecer. Po dwóch latach nieprzychylne zarządzenie władz francuskich, wydane pod naciskiem ambasady rosyjskiej, zmusza wielu byłych powstańców do przeniesienia się do Szwajcarii. Jest wśród nich Antoni Patek. Początkowo podejmował się tu różnych zajęć, między innymi w Veroux k. Genewy przez pewien czas handlował likierami i winami, uczył się malowania, aż wreszcie pod wpływem zaprzyjaźnionej rodziny Moreau zajął się zegarmistrzostwem. W 1839 Antoni Patek ożenił się z Francuzką Ludwiką Denisard. Miał dwóch synów (jeden zmarł w wieku dziecięcym) i córkę.

1 maja 1839 roku w Genewie Antoni Patek wraz z innym polskim emigrantem, warszawskim zegarmistrzem Franciszkiem Czapkiem, z pochodzenia Czechem, utworzyli manufakturę wytwarzającą zegarki. W przedsięwzięciu tym finansowo uczestniczyli też pierwsi pracownicy firmy, m.in. polscy zegarmistrze: Wawrzyniec i Wincenty Gostkowskcy oraz Władysław Bandurski. Wobec dużej konkurencji na rynku, w początkowym okresie swego istnienia firma produkowała zegarki na zamówienia – głównie od polskich emigrantów, a także od patriotów w kraju. Były to przede wszystkim zegarki kieszonkowe, których koperty były ozdabiane miniaturami i napisami o treściach patriotycznych i religijnych. W 1845 r. Patek i Czapek rozstali się. Miejsce Czapka w spółce zajął trzydziestoletni Francuz, Adrien Philippe, wynalazca mechanizmu naciągowego z koronką – zamiast dotychczas stosowanego kluczyka. Powstała wówczas nowa spółka, pod nazwą “Patek i Spółka”, przekształcona z dniem 1 stycznia 1851 w istniejącą do dziś firmę o nazwie PATEK-PHILIPPE. Firma ta rozpoczęła seryjną produkcję zegarków kieszonkowych, a później także naręcznych. Obaj wspólnicy, uznając perfekcję za swój ideał, postanowili produkować najlepsze zegarki na świecie. I tak jest do dziś.

Sukcesy swe firma PATEK-PHILIPPE uzyskiwała dzięki przestrzeganiu następujących zasad, które Antoni Patek pozostawił swym następcom:

• jakość produkowanych zegarków musi być utrzymywana na najwyższym możliwym do osiągnięcia poziomie,

• trzeba umieć wprowadzać nowe wynalazki i rozwiązania konstrukcyjne, które pozwolą uzyskać przewagę techniczną nad konkurencją.

Spośród zastosowanych przez firmę nowatorskich rozwiązań technicznych najważniejszymi były: naciąg za pomocą koronki (1841) i niezależny sekundnik (1846), a także rozpoczęcie produkcji zegarków naręcznych, które obecnie zdominowały wszystkie inne rodzaje zegarków. W poszukiwaniu kontaktów handlowych Antoni Patek podróżował m.in. do Anglii (1847), Stanów Zjednoczonych (1854) i Rosji (1858). Antoni Patek, oprócz spraw zawodowych, czynnie uczestniczył w akcjach pomocy polskim uchodźcom, a także był aktywnym działaczem katolickim. Od papieża Piusa IX otrzymał tytuł hrabiowski. Zmarł 1 marca 1877 w Genewie i został pochowany na miejscowym cmentarzu Chatelaine.

Po śmierci Antoniego Patka firma kilkakrotnie zmieniała właścicieli; od kilkudziesięciu lat jest ona w posiadaniu rodziny Sternów, zachowała jednak dawną nazwę."

 

 

 

 

 

 

 

Adam A. Kochański

"Był  jednym z najwybitniejszych  uczonych XVII wieku. Urodził się 5.VIII.1631 w Dobrzyniu nad Wisłą. Po ukończeniu szkoły średniej w Toruniu w 1652 r. wstąpił do zakonu jezuitów w Wilnie, a następnie w Akademii Wileńskiej ukończył studia filozo-ficzne. W 1655 wyjechał przez Węgry i Austrię do Würzburga, gdzie współpracując z jezuitą, matematykiem Kasprem Schottem zainteresował się problemami z dziedziny mechaniki. Wkrótce też został profesorem matematyki w uniwersytecie jezuickim w Moguncji (od 1657), studiując jednocześnie teologię. Następnie wykładał matematykę i fizykę w uniwersytetach we Florencji (od 1667), Pradze (od 1670), Ołomuńcu i Wrocławiu (1677). Adam Kochański ogłosił wiele prac naukowych z dziedziny matematyki, astronomii, filozofii, fizyki i mechaniki. Pierwszą poważniejszą jego publikacją była “Statyka” wydana 1661, w Würzburgu przez Kaspra Schotta, w dziele “Cursus Mathematicus”.

Szczególne znaczenie mają jednak osiągnięcia Kochańskiego w dwóch dziedzinach: w matematyce i zegarmistrzostwie. Pierwszą i najważniejszą z prac Adama Kochańskiego dotyczących mechanizmów zegarowych jest IX Księga wydanego w 1664 w Würzburgu dwunastotomowego dzieła Kaspra Schotta, pod ogólnym tytułem zaczynającym się od słów: “Technica curiosa…”. Cała Księga IX, jak we wstępie do niej objaśnia Schott, została podzielona na dwie części: pierwszą, składającą się z siedmiu rozdziałów, zawierającą opisy mechanizmów zegarowych i ich zespołów funkcjonalnych (w tym oryginalne sposoby sprzęgnięcia wahadła z mechanizmem) i drugą część – w czterech rozdziałach opisującą nowe pomysły rozwiązań konstrukcyjnych zegarów mechanicznych. Był to pierwszy w świecie ogólny wykład zegarmistrzostwa, obejmujący zegary mechaniczne. Wcześniejsze prace dotyczyły przede wszystkim zegarów słonecznych, wodnych i piaskowych, a tylko broszura “Horologium” Huygensa z 1658 dotyczyła zegarów wahadłowych.

W 1680, Adam Kochański na zaproszenie Króla Jana III Sobieskiego wraca do Polski i obejmuje stanowisko kapelana oraz nadwornego królewskiego matematyka, zegarmistrza i bibliotekarza, a także wychowawcy królewicza Jakuba. W tym też czasie Kochański przyjaźnił się i ściśle współpracował z gdańskim uczonym Janem Heweliuszem. Efektem tej współpracy jest, zachowany do dziś, wielki zegar słoneczny na frontonie pałacu w Wilanowie, uchodzący za jeden z najwspanialszych zegarów słonecznych w Europie. Zegar ten jest dość skomplikowany: oprócz głównej tarczy ze wskazówką, którą trzyma postać Chronosa, na bocznych polach umieszczone są podziałki z godzinami babilońskimi i włoskimi. Ponadto na zegarze tym umieszczone są różne symbole przedstawiające tematykę zainteresowań jego twórców: księżyc, planety, lustro, magnes i inne.

1682, w Lipsku grono uczonych założyło czasopismo naukowe “Acta Eruditorum”, w którym 1684 ukazała się praca G.W. Leibniza dająca podstawy rachunku różniczkowego, a 1685 Kochański opublikował pracę zawierającą opis i rysunki wspomnianego w IX Księdze wahacza magnetycznego. Jak wynika z tekstu, wahacz ten zbudował Kochański już 1659 w Moguncji. W tej samej publikacji zastanawia się on nad doborem częstotliwości wahań oscylatorów zegarowych i proponuje przyjęcie 2 lub 3 wahnięcia na sekundę (tj. 7200 lub 10800 wah. na godz.) – zamiast częstotliwości dotychczas przez zegarmistrzów przyjmowanych w sposób zupełnie przypadkowy. Dalsze rozważania dotyczą zegarowych przekładni zębatych. Przyjęte przez Kochańskiego liczby zębów kół zębatych w przykładowo w tej publikacji opisanych przekładniach zegarowych, w zasadzie odpowiadają obecnie stosowanym w zegarach me-chanicznych i elektromechanicznych. W 1687 roku w tym samym czasopiśmie ukazała się publikacja, w której Kochański zaproponował zawieszenie wahadła na zawieszce sprężystej wykonanej ze stali (stosowanej do dziś) oraz opisał balans ze stalową sprężyną włosową.

Z matematycznych osiągnięć Kochańskiego najbardziej znana jest przybliżona konstrukcja rektyfikacji (wyprostowania) okręgu, opublikowana również w “Acta Eruditorum”,1685. Wśród matematyków jest ona uznana za jedną z najprostszych i najpiękniejszych. Część rękopisów prac naukowych Kochańskiego (31 pozycji), których bibliografię zestawił sam autor i zadedykował Królowi Janowi Sobieskiemu, dotąd znajduje się w jednej z bibliotek w Petersburgu. Adam Kochański zmarł 17.V.1700 w Cieplicach (Teplice – Czechy), gdzie schorowany, od paru lat przebywał na kuracji. Choć za życia był on uczonym na miarę Newtona, Leibniza czy Huygensa, jest niesłusznie obecnie tak mało znany w polskim społeczeństwie, by nie rzec – prawie zupełnie zapomniany."

Antoni Norbert Patek (1811 – 1877)

[itor 11]

http://img.sadistic.pl/pics/5712699f9715.gif

[Master Yoda 583]

[Master Yoda 583]

      Od marca 1942 r. do dystryktu lubelskiego przybywały liczne transporty Żydów ze Słowacji, z Protektoratu Czech i Moraw oraz z Niemiec i Polski. Po przeprowadzeniu selekcji w Lublinie, część mężczyzn stanowiących potencjalną siłę roboczą kierowano na Majdanek.
 

         W jednym z takich transportów znalazł się Samuel Antmann wraz z rodziną. Urodził się i wychował w Nitrze na Słowacji, w zamożnej i ogólnie szanowanej rodzinie. Ojciec Samuela – Adolf Antmann prowadził znany zakład jubilerski i zegarmistrzowski. Był także radnym miejskim. Matka Samuela – Bertha z d. Schenk pochodziła z Budapesztu. Samuel miał czterech braci: Ignaza, Aleksandra, Ferdinanda i Eugena. W 1938 roku Ignaz i Ferdinand wyemigrowali do Palestyny przeczuwając nadciągającą katastrofę.
 

         Po wkroczeniu niemieckich wojsk do Pragi, rozbiciu Czechosłowacji i utworzeniu Protektoratu Czech i Moraw, Słowacja stała się państwem nazistowskim, na czele którego stanął Jozef Tiso. Rozpoczęły się prześladowania i deportacje Żydów. Ich ofiarą padła także rodzina Antmannów, którą „przesiedlono” do dystryktu lubelskiego. Bertha Antmann trafiła do jednego z obozów pracy w pobliżu Lublina, gdzie zmarła w wieku 56 lat. Mężczyzn skierowano na Majdanek. W obozie zginęli dwaj bracia Samuela: Aleksander – zastrzelony przypadkowo przez esesmana i Eugen – zamordowany podczas akcji „Erntefest” w listopadzie 1943 r. Adolf Antmann zmarł zarażony tyfusem plamistym. Ocalał jedynie Samuel, który dzięki swoim umiejętnościom zawodowym, zdobył uznanie wśród funkcjonariuszy obozowych jako znakomity zegarmistrz. We wrześniu 1943 r. został przeniesiony do obozu Sachsenhausen. Przeżył wojnę i w 1945 r. powrócił do rodzinnej Nitry. W 1968 r. przeniósł się na stałe do Szwajcarii. Był świadkiem oskarżenia w procesie przeciwko zbrodniarzom z Majdanka w Düsseldorfie. Zmarł w 1984 r.

 

 

 

  Budynek przy ul. Chmielnej 1 - w czasach wojny siedziba SS i sortownia mienia więźniów

 

W latach II wojny światowej w budynku przy ul. Chmielnej 1 - obecnej siedzibie Kliniki Okulistyki UM - mieścił się Zarząd SS. Specjalny oddział żydowskich robotników sortował tu przedmioty wartościowe - między innymi złoto, biżuterię, pieniądze - odebrane więźniom obozu na Majdanku.

Robert Kuwałek w swym opracowaniu "Żydzi lubelscy w obozie koncentracyjnym na Majdanku" tak pisze o pracy tego komanda: "Jeszcze do początków grudnia 1942 r. w Lublinie przebywali Żydzi, którzy nie zostali skierowani na Majdanek razem z większością mieszkańców getta na Majdanie Tatarskim, ponieważ przed ostateczną likwidację getta zostali „skoszarowani” na placówkach pracy przez przedsiębiorców niemieckich. (....) Przykładem może tu być niewielka grupa więźniów żydowskich zatrudnionych w SS- Standortverwaltung przy ul. Dolnej 3 Maja (dzisiejsza klinika okulistyczna). Stanowiło ją kilku jubilerów lubelskich, którzy zajmowali się segregacją i przetapianiem kosztowności odebranych ofiarom Akcji „Reinhardt”. Część tych osób sprzątała pomieszczenia SS-mańskie czy uprawiała ogrody. Praca jubilerów otoczona była ścisłą tajemnicą. Jeszcze przed likwidacją getta na Majdanie ludzie ci zostali skoszarowani w SS-Standortverwaltung i nie mieli prawa powrotu do dzielnicy zamkniętej. Nie wolno im było też kontaktować się nawet z rodzinami. Z Majdanu Tatarskiego trafił tutaj m.in. Zaurman, znany przedwojenny zegarmistrz i jubiler lubelski. Zadaniem tej grupy Żydów była budowa skarbca w podziemiach budynku. Prace te odbywały się pod nadzorem fachow-ców niemieckich"

 

 

      

Podczas prac budowlanych na terenie getta Lubelskiego natrafiono na przedmioty zakopane podczas II wojny światowej

         Ten wyjątkowy zbiór liczy 166 różnego rodzaju osobistych pamiątek i dokumentów. Wśród przekazanych przedmiotów znajdują się m.in. zegarki: Doxa, którego wskazówki zatrzymały się na godzinie 11.45, Longines – 10:45, zegarek do dewizki – 18:20, część latarki, klucze, szczotki do zębów, smoczek na butelkę, cztery zęby mleczne, monety, obrączka z napisem „Jerzy…”, odznaka w kształcie sześciokąta z napisem w języku niemieckim „DESINFEKTIONS ENTLAUSUNGSSTELLE” na dole odznaki „FUR JUD. WOHENBEZ. LUBLIN” (Oddział ds. dezynfekcji – punkt odwszawiania – dla żydowskiej dzielnicy Lublin – kierownik/dowódca sekcji) oraz szczątki dokumentów. Jest to pierwsza i jedyna w zbiorach muzealnych kolekcja eksponatów dotyczących getta na Majdanie Tatarskim, posiadająca wartość nie tylko jako zbiór obiektów historycznych, ale też – poprzez swój osobisty wymiar – niosąca ogromny ładunek emocjonalny. Większość Żydów z Majdanu Tatarskiego, w dniu 9 listopada 1942 r. została deportowana do obozu koncentracyjnego na Majdanku. Około 180 osób rozstrzelano wówczas na terenie getta w dniu jego likwidacji. Opisane przedmioty pochodzą z masowego grobu, w którym spoczywały szczątki zamordowanych.

 

         Obiekty te, będąc dowodami rzeczowymi w prowadzonym śledztwie, po wydobyciu z ziemi nie były poddane czyszczeniu, w związku z tym wymagają pilnych zabiegów konserwatorskich.