Technologia wytwarzania kół zębatych

[Mariusz 109]

Prośba do Adama głównie, ale oczywiście informacje ze wszystkich stron cenne.
Nie chodzi o rozważanie jak mogło być - czyste dane bardzo proszę.

Czy są jakieś dane (pozwalające na zarys chociaż) dotyczące historii technologi wytwarzania kół zębatych do zegarów ?

Jakie były etapy postępu technologii ?

 

 

ZNANE FAKTY :

 

 

1874 r - William Gleason wynalazł pierwszy planer przekładni kątowej ( nie bardzo do zegarów, ale... )

1900 r- frezarka do obwiedniowego frezowania kół - patent niemiecki .

[Safinowski 90]

Można tu wyróżnić ważne punkty węzłowe: wyrób ręczny w starożytności, wynalezienie mikroskopu i zastosowanie obliczeń. Od starożytności ręcznie nacinano wręby z lepszym lub gorszym podziałem. Taka przekładnia zwykle się zacinała, ale puszczona w robotę z dodatkiem smaru i materiału ściernego, oraz przestawianiem wzajemnym współpracujących kół, po pewnym czasie "docierała" się i bywało, że pracowała dość poprawnie. Tylko trudno było zapewnić jakąś większą partię produkcji.

Wynalezienie mikroskopu pozwoliło na obserwację budowy wewnętrznej metalu. Pozwoliło to na otrzymanie wytrzymałej stali i wykonanie koła zębatego, które mogłą wykonać cięższą pracę.

Zastosowanie obliczeń pozwoliło na ostateczne określenie właściwego zarysu zęba. Przekładnia zębata wykazała się wysoką sprawnością, co zapewniło zbyt produkcji i rozwój technik wytwarzania.

[WueM 120]

W technologii wytwarzania zegarowych kół zębatych zasadnicze znaczenie mają narzędzia. W początkowym okresie produkcji (połowa XIX w.) w grę wchodzi dłutowanie nożem kształtowym oraz frezowanie frezem kształtowym tarczowym z użyciem w obu przypadkach podzielnicy. Dłuto łatwiej wykonać, więc byłby to starszy sposób.

 

Wydaje się, że jedynym rozsadnym sposobem obróki na dłutownicy czy frezarce jest składanie blaszanych krążków z wykrojonymi poprzeczkami i centralnym otworem w pakiet. W pakietach obrabiano też płyty główne. Obróbka litego wałka i odcinanie "z grubości" poszczególnych kół byłaby marnotrawstwem mosiądzu, ale bębny sprężyn zapewne tak były robione.

 

Frezarka do obwiedniowego frezowania kół to patent niemiecki z 1900 r.

[Mariusz 109]

Moze tak:

Pomocnym może się stać ściagąwka z metod kształtowania kół zębatych.

Codzi o to, by po sposobie obróbki można było określić okres produkcji.

W praktyce określenie metody powstania technologii obróbki pozwoliłoby określenie daty powstania mechanizmu " nie wcześniej niż"

 

By było łatwiej zbierać  i przeglądać dane w pierwszym poście zrobię spis  znanych dat.

 

Występuje kilka metod kształtowania uzębień * :

• KSZTAŁTOWE
• frezowanie frezem modułowym krążkowym
• frezowanie frezem palcowym
• dłutowanie
• struganie
• przeciąganie

 

• KOPIOWE
• struganie wg kopiału

 

• OBWIEDNIOWE
  • dłutowanie metodą Maaga
  • dłutowanie metodą Fellowsa
  • struganie metodą Sunderlanda
  • frezowanie obwiedniowe frezem ślimakowym walcowym lub globoidalnym
  • frezowanie frezem ślimakowym stożkowym
  • frezowanie głowicą frezową z zębami ustawionymi wg okręgu
  • frezowanie głowicą frezową z zębami ustawionymi wg spirali Archimedesa
• (* za  http://www.szkolnictwo.pl/szukaj,Ko%C5%82o_z%C4%99bate )

[tarant 2972]

Nie da się chyba inaczej, jak za pomocą lektury starych opracowań. A jest tego trochę.Kilka minut szperania na zatoce. Tylko te ceny....:

[Mariusz 109]

Można i tak, ale to da nam wiedzę połowiczną (poprzez szukanie narzędzi) - może dobre i to.

Np rok 1836, James Nasmyth :

 

 

(z  encyklopedii tokarek )

[Arek_Win 77]

Cześć Mariusz!

Poruszyłeś ciekawe zagadnienie tj. frezowanie kół zębatych do zegarów. Samo zagadnienie pod względem historycznym jest interesujące, bo pozwala prześledzić rozwój nauki powiązany z rozwojem nowych technologii produkcji.

Wyciągnąłem esencję z postu i ją zacytuję:

Codzi o to, by po sposobie obróbki można było określić okres produkcji.

W praktyce określenie metody powstania technologii obróbki pozwoliłoby określenie daty powstania mechanizmu " nie wcześniej niż"

 

Teraz przestawię moją propozycję: wydaje mi się, ze warto jest obejrzeć zdjęcia kół historycznych zegarów i zobaczyć czym tak naprawdę się różnią. Teoretycznie koło jest kołem , ale nie wiem jak przez setki lat zmieniał się zarys głowy zęba tzn. od kiedy stosowano cykloidę, albo od kiedy stosowano frezowane zębniki i jak się zmieniały inne szczegóły konstrukcyjne, ożebrowanie kół jaki miało kształt, wykończenie czopów itp.

[Mariusz 109]

Mam prośbę.

Jak napisałem na początku chodzi o ustalenie dat/okresów w zmianach technologi produkcji kół zębatych.

W praktyce dotyczy to zmiany narzędzi.

 

Nie chciałbym W TYM WĄTKU robić zbioru zdjęć/rycin narzędzi, a tylko ewentualnie daty pierwszego ich użycia.

 

Arek_Win - dobra propozycja - jeżeli Cię to interesuje - działaj. Załóż wątek i działaj. Ten watek miał być o datowaniu zmian w procesie produkcji.

 

Jeszcze raz napiszę :

 

czyste dane bardzo proszę.

[amroziuk 99]

Trochę z opóźnieniem ale urlop ma swoje prawa...

 

Fajny temat do rozważań.

Ale nie spodziewaj się Mariusz, że uda się taką listę (szybko) stworzyć, bo nikt nie ma notatek z takimi danymi.

Ciężko jest jednoznacznie ustalić kiedy powstał zegar mechaniczny a co dopiero datować samo wytwarzanie kół zębatych. 

W starych zegarach angielskich i w wzorowanych na nich zegarach skandynawskich można trafić na zęby "wygryzione" metodami o których Europa kontynentalna dawno zapomniała. Datowanie zegarów tylko na podstawie koła zębatego wydaje mi się niemożliwym. Chyba, że rozpatrujesz kraj lub region gdzie można zaobserwować ewolucję maszyn i technologii wytwarzania elementów zegarowych czy zegarkowych. Z pewnością były kraje -- regiony gdzie najnowsza technika i wynalazki docierały dużo później i przez to wyroby stamtąd wydają się być starsze. Zegary datujemy na podstawie wszystkich dostępnych danych a nie na podstawie wycinka jakim jest ząb (kształt, zarys, technika wykonania).

Samo usystematyzowanie wynalazków zegarmistrzowskiego wykonywania zębów jest z pewnością potrzebne i przydatne. Ale nie może takie opracowanie służyć do datowania zegarów (nie sygnowanych, w oderwaniu od regionu powstania).

[Mariusz 109]

Nie myślałem - Adamie - o datowaniu na podstawie technologi produkcji, a raczej o wprowadzeniu korekt w datowaniach statystycznych ( szczególnie jeżeli chodzi o wiek XIX )

 

Albra napisał, że pierwsze wykrojniki na koła zębate pojawiły się koło 1860.

Właściwie do tej pory datowania opierały się o różnego rodzaju zapiski, ogólne zmiany konstrukcyjne i nikt nie zerknął głębiej.

Nie oczekuję, że ludzie zaczną rozkładać zegary i sprawdzać jaką technologią wyprodukowano koła - to będzie w stanie zrobić bardzo niewielu.

Jednak znaleźć fakty/daty dotyczące zmian technologicznych już może każdy.

 

Korzystając z takich danych spisanych w jednym miejscu będzie można skorygować/doprecyzować/potwierdzić daty

[Piotr Ratyński 407]

A jak tu rozróżnić koła zębate starych zegarów, poprawiane przez zegarmistrza przy pomocy welcmaszyny (kalibrownicy), od tych nie poprawionych?

 

Pomijając tu wykonywanie kół ręcznie, to według mojej wiedzy koła zębate do dawnych zegarów były robione przy pomocy frezów (gryzów - stara nazwa) kształtowych, pojedynczo w przypadku produkcji jednostkowej, a pakietowo w przypadku już produkcji seryjnej. Nowocześniejsze metody wykonywania kół zębatych zaczęły być stosowane przy produkcji zegarów w okresie który już mnie raczej nie interesuje. A rozróżnienie czy zegar ma koła wykonane metoda kształtową, kopiową, obwiedniową, dłutowaniem czy jeszcze inną wymaga sporej wiedzy praktycznej.