Klub HERITAGE

[Dirty Harry 1298]

Na stronie 37 opisałem krótko zegarek przygotowany na 70. jubileusz Stowy. Model ten był jednocześnie pierwszym pilotem z odnowionej oferty firmy. Po latach przerwy B-Uhry Stowa wróciły więc do produkcji, a Jörg Schauer - nowy właściciel marki - realizował kolejne pomysły, z których jeden dotyczył zakupu następnej firmy zegarkowej: Durowe, powiązanej dotąd nierozerwalnie z marką Laco.

 

W roku 1925 Szwajcarka Frieda Lacher i Niemiec Ludwig Hummel założyli w Engelsbrand koło Pforzheim firmę zegarkową Lacher & Co., przemianowaną później na Laco Uhrenfabrik. Produkowali koperty, do których montowali szwajcarskie mechanizmy i sprzedawali gotowe zegarki. W dniu 23 października 1933 roku Ludwig Hummel, wraz z trzema innymi anonimowymi producentami zegarków, założył w Pforzheim Niemiecką Fabrykę Mechanizmów Zegarkowych (Deutsche Uhren Roh Werke - Durowe), uniezależniając się w ten sposób od szwajcarskich dostawców. Współzałożyciele opuścili firmę w następnym roku, pozostawiając Ludwiga Hummela jedynym właścicielem. W fabryce Durowe opracowano kilka własnych mechanizmów i wkładano je do zegarków Laco oraz sprzedawano innym producentom. Obie marki rozwijały się z powodzeniem: w roku 1937 roku zegarek Laco z werkiem Durowe został nagrodzony złotym medalem na Wystawie Światowej w Paryżu, a tuż przed wybuchem II wojny światowej miesięczna produkcja mechanizmów Durowe osiągnęła 30 000 sztuk. W czasie wojny obie firmy produkowały nie tylko doskonale znane na naszym Forum zegarki dla Luftwaffe, ale przede wszystkim detonatory dla Wehrmachtu. W nalocie 23 lutego 1945 roku budynki fabryczne zostały zniszczone, więc Laco i Durowe odrodziły się w prowizorycznych warunkach na terenie należącej do Ludwiga Hummela Fabryki Wyrobów Metalowych Wolff (Metallwarenfabrik Wolff). W roku 1949 nastąpiła przeprowadzka do nowego, pięciopiętrowego budynku fabrycznego, gdzie Durowe i Laco działały jako oddzielne spółki akcyjne, choć mieściły się w tej samej lokalizacji. Do połowy lat 50. ub. wieku produkcja miesięczna osiągnęła liczbę 80 000 mechanizmów zegarkowych: Laco-Durowe zatrudniało 1400 pracowników i było największym producentem mechanizmów w Pforzheim, a werki były kupowane przez wielu innych producentów zegarków. W roku 1952 powstał mechanizm Duromat - jeden z pierwszych niemieckich werków automatycznych. Zaprojektowano też pierwszy niemiecki zegarek naręczny z napędem tranzystorowym. Firma Durowe uzyskała liczne patenty i wyprodukowała prototypy, jednak zegarki nie trafiły do produkcji seryjnej, bo tranzystory były wówczas bardzo drogie, a zegarki elektryczne nie spotkały się z dobrym przyjęciem na rynku. Początkowe prace przerwano więc 1956 roku ze względu na koszty, ale już w roku następnym Durowe ogłosiło wprowadzenie na rynek elektrycznego zegarka naręcznego Electromat, który został zaprezentowany jako prototyp na targach w Hanowerze w roku 1958 i wszedł do produkcji seryjnej pod koniec tegoż roku. W tamtym czasie Laco było wiodącym światowym producentem elektromechanicznych zegarków naręcznych, ale jednocześnie intensywnie pracowało nad rozwojem mechanizmów mechanicznych. I tak np. Laco Planomat był najcieńszym zegarkiem automatycznym produkowanym w Niemczech. W dniu 1 lutego 1959 roku Ludwig Hummel sprzedał swoje udziały w firmach Laco i Durowe amerykańskiej spółce US Time Corporation, później przemianowanej na Timex Corporation. W momencie przejęcia firma zatrudniała 1200 osób, ale Amerykanie interesowali się jedynie rozwojem elektromechanicznych werków Durowe i wkrótce przerwali produkcję werków mechanicznych. Od 1 września 1965 roku marki Laco i Durowe przejęła szwajcarska firma Ébauches SA z Neuchâtel - spółka holdingowa, zrzeszająca producentów mechanizmów zegarkowych, z której po latach wypączkowała doskonale wszystkim nam znana dzisiejsza ETA, największy szwajcarski producent mechanizmów zegarkowych. Po przejęciu przez Szwajcarów, Laco-Durowe wznowiło produkcję mechanicznych werków, które sprzedawano na całym świecie pod starymi markami "Laco" i "Durowe". W ten sposób pod szwajcarskimi rządami Laco-Durowe ponownie stało się ważnym producentem zegarków naręcznych, wytwarzając rocznie około 550 000 mechanizmów (dane z roku 1974). Jednak masowy napływ tanich zegarków kwarcowych z Dalekiego Wschodu szybko sprawił, że produkcja w Laco-Durowe została wstrzymana w 1975 roku. W Pforzheim pozostało jedynie biuro projektowe zegarków kwarcowych, a ich produkcję przeniesiono do Azji. W roku 1983 Laco-Durowe zamknięto, a pięć lat później - 8 września 1988 roku - prawa do marki Laco nabył Horst Günther, który wskrzesił słynną fabrykę i rozkręcił ją od nowa.

 

Ale kupując Laco Günther nie pomyślał o Durowe, co po latach zemściło się srodze. Pojawił się bowiem Jörg Schauer, który od roku 1996 był właścicielem Stowy, i w roku 2002 postanowił też nabyć prawa do marki Durowe. Historia zatoczyła więc przedziwne koło i zaśmiała się okrutnie prosto w nos firmie Laco: w roku 1925 założono Laco, dwa lata później powstała Stowa, w roku 1933 Laco zbudowało swoją własną fabrykę mechanizmów w Pforzeim, do którego po kolejnych dwóch latach w roku 1935 przeprowadziła się Stowa (stając się sąsiadem i konkurentem Laco), a w roku 2002 właściciel Stowy kupił sobie Durowe - firmę stworzoną przez Laco dla Laco!

 

Jörg Schauer w roku 2002 kupił Durowe, a wraz z firmą zapas mechanizmów, które - po serwisie - zaczął oferować w swoich zegarkach Stowa z limitowanych edycji. I tak na przypadający w tymże 2002 roku 75. jubileusz Stowy Schauer przygotował rocznicową serię 75 sztuk zegarków lotniczych z werkiem Durowe 7420. Mechanizm ten miał centralny sekundnik napędzany bezpośrednio, centralnie umieszczone koło minutowe, trójramienny balans osadzony na dwóch systemach antywstrząsowych Rufa-Anti-Shock i ułożyskowanie na 17 kamieniach. Pracował z częstotliwością 21 600 bph, rezerwa chodu wynosiła ok 42 godziny, a produkowano go od roku 1972.

 

Opracowując ten zegarek Jörg Schauer postanowił nie tylko uczcić jubileusz Stowy, ale i przypomnieć jedno z największych wydarzeń w historii niemieckiego lotnictwa: pierwszy na świecie przelot nad Północnym Atlantykiem ze wschodu na zachód. Wprawdzie 75. rocznica tego wyczynu przypadała dopiero za rok, ale Schauer bardzo sprytnie to obszedł i odwołał się do samolotu, którym leciano. A ten został zbudowany w roku 1927, więc dokładnie wtedy, kiedy założono Stowę. Zatem i Stowa, i samolot obchodziły w roku 2002 swe 75. urodziny, co szczegółowo opisano na deklu jubileuszowego zegarka.

 

W roku 1919 w zakładach Junkers Flugzeug- und Motorenwerke AG skonstruowano pierwszy samolot komunikacyjny o konstrukcji całkowicie metalowej - jednosilnikowy dolnopłat Junkers F 13. Konstrukcję rozwijano, w efekcie czego w roku 1926 powstał samolot wielozadaniowy Junkers W 33, wyprodukowany w liczbie 199 egzemplarzy. Ponieważ bezpośredniego lotu transatlantyckiego ze wschodu na zachód jeszcze nikt nie wykonał, zaś aerodynamiczny kształt Junkersa W 33 skutkował niskim zużyciem paliwa i dawał szansę na możliwość takiego przelotu, trudniejszego niż dotychczasowe loty z zachodu na wschód - postanowiono spróbować. W zakładach Junkersa przygotowano długodystansową wersję samolotu w dwóch egzemplarzach, nazwanych ku czci parowców transatlantyckich "Bremen" i "Europa". Samoloty wyposażono w szereg dodatkowych zbiorników paliwa w kadłubie i w skrzydłach, co zwiększyło teoretyczny zasięg maszyny z 1000 do aż 7000 km. Masa własna samolotu wzrosła o 150 kg, za to ładowność wzrosła aż o 1450 kilogramów, przeznaczonych na zapas paliwa. Powiększyły się również wymiary zewnętrzne i powierzchnia nośna płatów, zmodyfikowano też silnik - rzędowy, sześciocylindrowy, o pojemności skokowej 22,9 litra: podniesiono stopień sprężania i zwiększono moc z 310 do 360 KM.

 

Dwie pierwsze próby ustanowienia rekordu lotu długodystansowego omal nie zakończyły się katastrofą, ale ostatecznie udało się i nowy rekord Junkersa W 33 wyniósł 52 godziny i 11 minut lotu. Uznano więc, że samoloty są gotowe do wykonania zadania i 14 sierpnia 1927 roku specjalnie przygotowane Junkersy W 33 "Bremen" i "Europa" wystartowały. Próba przelotu nad Atlantykiem nie powiodła się i z powodu złej pogody samoloty musiały zawrócić, zaś "Europa" została poważnie uszkodzona podczas awaryjnego lądowania. Pod koniec marca 1928 roku pilot Hermann Köhl i właściciel samolotu Ehrenfried Günther Freiherr von Hünefeld, wyruszyli na miejsce startu drugiej próby - do Baldonnel w Irlandii. Na miejscu do zespołu dołączył drugi pilot - dowódca lotniska Baldonnel, major James Michael Christopher Fitzmaurice. Ponieważ lotnisko było podmokłe z powodu ulewnych deszczów, start nie był możliwy aż do 12 kwietnia 1928 roku. Pierwszy bezpośredni lot transatlantycki ze wschodu na zachód trwał ponad 36 godzin - zakończył się na Greenly Island, małej wyspie z latarnią morską w Zatoce św. Wawrzyńca, u wybrzeży półwyspu Labrador. Lot odbył się samolotem "Bremen" - Junkersem W 33 o numerze seryjnym 2504 i numerze rejestracyjnym D 1167, który został wyprodukowany 28 lipca 1927 roku, do czego po 75 latach nawiązywała jubileuszowa Stowa, przygotowana przez Jörga Schauera.

 

Tarcze Baumuster A z firmowym logo i napisem "BREMEN D 1167" Jörg Schauer zamówił w firmie Th. Müller Deutsche Zifferblatt Manufaktur. Indeksy pokryto trytem, podobnie jak wykończone na niebiesko wskazówki. Szkło było szafirowe. Koperta rocznicowego zegarka miała średnicę 40 mm i walcową koronkę. Naprzeciw koronki, pod drugiej stronie koperty, wygrawerowano imitację przymocowanej do zegarka tabliczki z datami "1927 - 2002" oraz numerem seryjnym zegarka, zapisanym jako kolejny rok. Jeśli już zdecydowano się utrudnić odczyt rzeczywistego numeru limitacji przez taką przedziwną matematyczną analogię, to można byłoby pomyśleć, że pierwszy zegarek z serii będzie miał numer 1927, a siedemdziesiąty piąty - numer 2002. Nic bardziej mylnego! Wówczas byłoby bowiem 76, a nie 75 zegarków Zatem rok 1927 pominięto, a numeracja zaczynała się od roku kolejnego: pierwszy zegarek miał numer 1928, drugi 1929, piąty 1932, i tak dalej.

 

Wspomniany wyżej mechanizm Durowe 7420, ozdobiony niebieskimi śrubami i napisem "Stowa", można było oglądać przez przeszklony szafirem, zakręcany dekiel. Na jego obwodzie umieszczono niemieckojęzyczne napisy "75 LAT STOWY 1927-2002", "75 LAT BREMEN D 1167 1927-1928" oraz "27 lipca 1927 roku to narodziny Bremen D 1167. To właśnie ten historyczny samolot - Junkers W 33 - 12/13 kwietnia 1928 roku wykonał pierwszy bezpośredni lot transatlantycki ze wschodu na zachód".

 

Zegarek, dwa skórzane paski (czarny i brązowy) i papierologię pakowano w metalowy kuferek z przynitowaną na wieku, postarzaną "tabliczką znamionową" samolotu, na której podano oznaczenie modelu Junkersa ("W 33"), jego numer seryjny ("2504"), datę produkcji ("28.7.27") oraz nazwę samolotu ("BREMEN"). Używano co najmniej dwóch typów kuferków, co widać na poniższych zdjęciach, pokazujących zegarki nr 1941 (czyli 14) i 1981 (czyli 54).

 

Dziękuję bardzo za cierpliwe przeczytanie

 

 

[AK&AK 47701]

15 godzin temu, ireo napisał(-a):

(...)już miałem napisać żebyś się nie martwił, bo na zdjęciu nie widać że byłeś bez spodni i butów, ale chyba nie o to chodziło.

Przyznaję, wyraz "widocznych" między "bez" i "spodni" poprawiłby odbiór zdania. Założyłem a priori, że skoro mam sweter, a jest zima, to wiadomo, że mam i spodnie. Latem, to co innego. Mógłbym chcieć poczuć się na forum, jak polityk udzielający krótkiej wypowiedzi zaprzyjaźnionej stacji TV. Na górze koszula i marynarka, na dole krótkie spodenki... Ale zimą, brrrr.

15 godzin temu, ireo napisał(-a):

Książka nader ciekawa, od razu się zainteresowałem. A chronograf - piękny! 

Polecam uwadze także inne pozycje serii Polskie Studia nad Totalitaryzmem. A w kwestii sowieckiej także trylogię Bączkowskiego. 

[ireo 3971]

2 godziny temu, AK&AK napisał(-a):

Przyznaję, wyraz "widocznych" między "bez" i "spodni" poprawiłby odbiór zdania. Założyłem a priori, że skoro mam sweter, a jest zima, to wiadomo, że mam i spodnie. Latem, to co innego. Mógłbym chcieć poczuć się na forum, jak polityk udzielający krótkiej wypowiedzi zaprzyjaźnionej stacji TV. Na górze koszula i marynarka, na dole krótkie spodenki... Ale zimą, brrrr.

Polecam uwadze także inne pozycje serii Polskie Studia nad Totalitaryzmem. A w kwestii sowieckiej także trylogię Bączkowskiego. 

Podczas czytania tekstów od razu nasuwają mi się znaczenia zupełnie inne od tych, które mieli na myśli ich autorzy. Wiem że muszę z tym uważać, bo ludzie odbierają moje interpretacje jako złośliwość, ale to się po prostu dzieje samo. Np.: „jeżeli założyłeś a priori i sweterek, to dlaczego na zdjęciu widać tylko sweterek?”, itp.

 

Dziękuję, jesteś kopalnią informacji o dobrych książkach. Tę kupiłem na podstawie fragmentów wywiadu z synem autora, usłyszanych w radiu. Pozostaje mi wytłumaczyć się, co wspólnego z „Klubem Heritage” ma ten zegarek, ale chyba tylko kolorystykę pasującą do okładki.

 

[SPS 63835]

[Sławol 801]

W dniu 27.12.2025 o 14:46, ireo napisał(-a):

„jeżeli założyłeś a priori i sweterek, to dlaczego na zdjęciu widać tylko sweterek?”

 

😂

[Artur74 56631]

[SPS 63835]

[Dirty Harry 1298]

No to jeszcze jeden limitowany B-Uhr Stowa, na dobre zakończenie roku - tym razem będzie krótko 

 

Oprócz przedstawionego wyżej, limitowanego modelu jubileuszowego Bremen D 1167, Jörg Schauer wypuścił jeszcze co najmniej jedną limitowaną serię pilotów Stowa z werkiem Durowe 7420. Było to 100 sztuk przygotowanych w roku 2002 lub 2003.

 

Napisałem "co najmniej", bo nie wiem czy firma Stowa zrobiła jeszcze jakieś Fliegery z tym werkiem. Że ja nie wiem, to pół biedy - gorzej, nie wiedzą tego nawet w Stowie. Kilka razy próbowałem u nich dopytać o jakieś nieprodukowane już zegarki i ani razu nie udało mi się uzyskać odpowiedzi. Odpisują, że przykro im, ale nie wiedzą - jednak jeśli miałbym jeszcze jakieś kolejne pytania, to żebym śmiało pisał. I tak jest za każdym razem. A przecież nie pytam o wojenne B-Uhry sprzed 85 lat, tylko o modele oferowane raptem dwie dekady temu. O zegarkach z mechanizmem Durowe 7420 napisali, że ode mnie się dowiedzieli, że takie Stowy w ogóle były! Może Jörg Schauer odchodząc z firmy zabrał ze sobą całą dokumentację i nikt z pracowników nie ma teraz dostępu do żadnych danych archiwalnych? A może co innego tam się porobiło? Nie wiem, ale nie wygląda to dobrze 

 

Zegarki z limitowanej serii 100 sztuk z werkiem Durowe 7420 miały kopertę 40-milimetrowej średnicy - chyba identyczną, jak ta użyta w modelu przygotowanym na 75. rocznicę marki. Ta sama była koronka i ten sam dekiel - ten sam, choć nie taki sam, bo oczywiście inaczej opisany. Oba szkła szafirowe i wskazówki główne również wyglądały identycznie, natomiast wskazówka sekundnika była teraz dużo ładniejsza, niż w Stowie Bremen D 1167. Kształtem nawiązywała bowiem do wskazówek sekundowych wojennych Beobachtungsuhrów Stowy - z piękną, długą, niebieską przeciwwagą, zakończoną romboidalnym "ciężarkiem". Cecha szczególna, dzięki której najłatwiej na pierwszy rzut oka rozpoznać zegarek z tej limitowanej serii, to charakterystyczny pierścień indeksów. Każda minuta/sekunda podzielona jest pięcioma krótszymi, drobniejszymi liniami - zatem działka elementarna wynosi 1/6 sekundy. Trytem powleczono tylko indeksy godzinowe - kreskowe i cyfrowe, wraz z trójkątem i dwiema kropkami, no i oczywiście wskazówki. Numer seryjny zegarka podany był na deklu w zapisie XXX/100, zaś na sprzączce paska już bez ukośnika i całkowitej liczby egzemplarzy w serii. Warto zwrócić też uwagę, że zapis na sprzączce nie był ujednolicony, co widać na załączonych obrazkach: jest więc "Nº 23" na dwudziestym trzecim zegarku z serii, ale już "Nº072" na zegarku siedemdziesiątym drugim.

 

Dziękuję za przeczytanie